Οι απλές κύστεις μαστού αποτελούν την συχνότερη καλοήθη πάθηση του μαστού. Οι απλές κύστεις εμφανίζονται συνήθως στις ηλικίες των 30-55 χρονών, μπορεί όμως να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Σε πολύ νεαρές ηλικίες καθώς και μετά την εμμηνόπαυση η εμφάνιση κύστεων είναι λιγότερο συχνή. Οι κύστεις μπορεί να είναι πολλαπλές, στο έναν ή και στους δύο μαστούς, με μέγεθος από λίγα χιλιοστά μέχρι και πάνω από 5 εκατοστά. Η διάγνωση τίθεται με μαστογραφία και υπερηχογράφημα του μαστού. Κατά κανόνα οι απλές κύστεις δεν σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού. Η εμφάνιση καρκινώματος σε κύστη είναι πολύ σπάνια και αφορά ενδοκυστικά μορφώματα που απεικονίζονται στον υπέρηχο ως υπόηχα ενδοκυστικά μορφώματα με ασαφή όρια, στην παρυφή τους.
Για τις μικρές, απλές κύστεις μέχρι 1 εκατοστό δεν απαιτείται καμία θεραπευτική παρέμβαση. Η θεραπευτική μέθοδος εκλογής για μια κύστη πάνω από 2 εκατοστά είναι η απλή παρακέντηση δια λεπτής βελόνας και η αποστολή του υλικού (ειδικά αν είναι αιματηρό) για κυτταρολογική εξέταση. Σε περιπτώσεις μη ψηλαφητών κύστεων του μαστού η παρακέντηση γίνεται υποχρεωτικά υπό την καθοδήγηση υπερηχοτομογράφου. Η παρακέντηση γίνεται με ή χωρίς τοπική αναισθησία καθότι πρόκειται για σχεδόν τελείως ανώδυνη μέθοδο. Μετά την επιτυχή παρακέντηση μπορεί να γίνει εμφύσηση αέρα εντός της κύστης και επανάληψη του υπερήχου για λεπτομερέστερη απεικόνιση του τοιχώματος. Μετά από μια επιτυχή παρακέντηση σε ποσοστό περίπου 50% είναι δυνατό να επανεμφανιστεί η κύστη.
Σε σπανιότερες περιπτώσεις επιπλεγμένων κύστεων ή κύστεων που συνοδεύονται από συμπαγή μορφώματα απαιτείται χειρουργική αφαίρεση της κύστης. Επίσης αν το αποτέλεσμα της κυτταρολογικής δείξει ατυπία μετρίου ή σοβαρού βαθμού είναι προτιμότερο να αφαιρείται χειρουργικά η περιοχή προς λεπτομερή ιστολογική εξέταση. Η χειρουργική αφαίρεση μιας (ή περισσοτέρων) επιπλεγμένης κύστης απαιτεί στην πλειονότητα των περιστάσεων ελαφρά γενική αναισθησία καθώς εξασφαλίζει πλήρη αναλγησία για την ασθενή αλλά και μεγαλύτερη άνεση για χειρουργικούς χειρισμούς από τον Χειρουργό.
Εξαιρέσεις αποτελούν οι μικρές και επιπολής (επιφανειακές) κύστεις οι οποίες μπορούν να αφαιρεθούν με τοπική αναισθησία και μερική καταστολή (καταστολή εν συνειδήση – μέθη). Πάντως, η γενική αναισθησία που χρησιμοποιείται είναι εξαιρετικά ασφαλής (όσο και η τοπική) και γίνεται με απλή λαρυγγική μάσκα. Στις περιπτώσεις όπου η επιπλεγμένη κύστη προς αφαίρεση δεν είναι ψηλαφητή (δεν μπορούμε να το πιάσουμε με το χέρι) θα πρέπει να χρησιμοποιείται υπερηχοτομογράφος κατά την διάρκεια του χειρουργείου ώστε να καθοδηγεί επιτόπου τον Χειρουργό. Το χειρουργείο διαρκεί περίπου 30-45 λεπτά και δεν χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο. Η επέμβαση εκτελείται το πρωί και η ασθενής επιστρέφει στο σπίτι νωρίς το απόγευμα.
Η τομή προτιμάται να γίνεται κοντά στην περιοχή της επιπλεγμένης κύστης, στο σημείο μετάπτωσης του δέρματος του μαστού στο δέρμα της θηλαίας άλου. Αυτό δίνει τα καλύτερα αισθητικά αποτελέσματα καθώς στο σημείο αυτό αλλάζει το χρώμα του δέρματος και κρύβει τελείως την χειρουργική τομή. Συνήθως δεν απαιτείται τομή μεγαλύτερη από 2-3 εκατοστά.
