Ο καρκίνος του μαστού προσβάλλει τις γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες σε αναλογία 100:1 αντίστοιχα. Στον Δυτικό κόσμο αποτελεί για τις γυναίκες τον 1ο σε συχνότητα καρκίνο και την 2η κατά σειρά αιτία θανάτου από καρκίνο μετά από εκείνον του πνεύμονα. Η συχνότητα εμφάνισης και οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού σταδιακά μειώνονται, κυρίως λόγω της καθιέρωσης του προσυμπτωματικού ελέγχου, της βελτίωσης των διαγνωστικών μεθόδων και της αύξησης των θεραπευτικών επιλογών. Παρόλα αυτά έχει υπολογισθεί ότι 1 στις 8 γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της, που αντιστοιχεί στις Ηνωμένες Πολιτείες σε 207.090 νέες περιπτώσεις καρκίνου και 39.840 θάνατοι από αυτόν για το 2010 (Πίνακας 1). Στην Ελλάδα ο καρκίνος του μαστού προσβάλλει πάνω από 1500 γυναίκες ετησίως.
Πίνακας 1. Οι δέκα συχνότεροι καρκίνοι και οι δέκα συχνότερες αιτίες θανάτου από καρκίνο ανάμεσα στα δύο φύλα (από Jemal A, Siegel R, Xu J, Ward E. Cancer statistics, 2010. CA Cancer J Clin 2010;60:277-300).
Μια σειρά από παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού λαμβάνονται υπόψη κατά τη λήψη του ιστορικού και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συχνότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου των γυναικών αλλά και το είδος των διαγνωστικών μεθόδων που επιλέγονται για παρακολούθηση (Πίνακας 2).
Πίνακας 2. Παράγοντες κινδύνου στον καρκίνο του μαστού (Από Zografos GC, Panou M, Panou N. Common risk factors of breast and ovarian cancer: recent view. Int J Gynecol Cancer 2004;14:721-40)
- Ηλικία
- Ηλικία 1ου τοκετού
- Οικογενειακό ιστορικό
- Δίαιτα
- Φυλή
- Αντισυλληπτικά δισκία
- Παχυσαρκία
- Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- Ηλικία εμμηναρχής (<12 έτη)
- Κάπνισμα
- Ηλικία εμμηνόπαυσης (>50 έτη)
- Αλκοόλ
- Έλλειψη προηγούμενων τοκετών
- Ακτινοβόληση μαστού
- Γαλουχία
- Προηγούμενες βιοψίες στο μαστό
Ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός στο 8-10% του συνόλου των καρκίνων του μαστού. Σε ηλικίες κάτω των 35 ετών η συχνότητά του είναι της τάξεως του 30-40% και πολύ συχνότερα από τον σποραδικό καρκίνο έχει αμφοτερόπλευρη εντόπιση. Στο οικογενειακό ιστορικό εντοπίζονται 1-2 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, των ωοθηκών ή του περιτοναίου.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού οφείλεται σε μεταλλαγές των ογκοκατασταλτικών γονιδίων BRCA1 και BRCA2 που εντοπίζονται στα χρωμοσώματα 17 και 13 αντίστοιχα, και παίζουν ρόλο στην επιδιόρθωση λαθών που εμφανίζονται κατά τον διπλασιασμό του DNA καθώς και στη ρύθμιση της κυτταρικής αύξησης. Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε ασθενείς με μεταλλαγή στα γονίδια αυτά φθάνει έως το 84% καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ η αντίστοιχη πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών αγγίζει το 62%. Το ποσοστό συμμετοχής και άλλων γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανάπτυξη της νόσου δεν έχει ακόμη διευκρινισθεί.
Σε ορισμένα γνωστά σύνδρομα που οφείλονται σε μεταλλαγές που μεταβιβάζονται με τον αυτοσωμικό επικρατούντα τύπο υπάρχει κληρονομική προδιάθεση ανάπτυξης καρκίνου του μαστού (Πίνακας 3).
Πίνακας 3. Γνωστά σύνδρομα που σχετίζονται με ανάπτυξη καρκίνου του μαστού
Ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού σε γενικές γραμμές εμφανίζει διαφορετική βιολογική συμπεριφορά που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό των θεραπευτικών χειρισμών. Συνήθως οι όγκοι που έχουν κληρονομικό υπόβαθρο είναι υψηλής κακοήθειας, έχουν χαμηλό βαθμό διαφοροποίησης, ελαττωμένη έκφραση των οιστρογονικών και προγεστερονικών υποδοχέων καθώς και του c-erbΒ2.
Οι γυναίκες με ισχυρό κληρονομικό ιστορικό ή γενετική προδιάθεση πρέπει να υποβάλλονται σε κλινική εξέταση ετησίως και υπερηχογράφημα/μαστογραφία ανά 6 μήνες. Επίσης στον έλεγχό τους σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει η μαγνητική μαστογραφία με την οποία μπορεί να γίνει πρώιμη διάγνωση της νόσου. Πολύ μεγάλη σημασία βέβαια παίζει η γενετική καθοδήγηση και η ενημέρωση για τις επιλογές ελάττωσης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.
Οι διάφορες θεραπείες που στοχεύουν στην ελάττωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού περιλαμβάνουν χειρουργικές μεθόδους (αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή με ή χωρίς αποκατάσταση, αμφοτερόπλευρη ωοθηκεκτομή) ή φαρμακευτική αγωγή (ταμοξιφένη, ραλοξιφένη). Αναδρομικές μελέτες έχουν δείξει ότι:
- η αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή σε γυναίκες υψηλού κινδύνου ή γυναίκες φορείς μεταλλαγών στα γονίδια BRCA1/BRCA2 ελαττώνει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού κατά 90%
- η αμφοτερόπλευρη ωοθηκεκτομή σε γυναίκες φορείς μεταλλαγών στα BRCA1/BRCA2 ελαττώνει την πιθανότητα καρκίνου των ωοθηκών κατά 80% και του μαστού κατά 50%
- η ταμοξιφένη, τόσο σε προεμμηνοπαυσιακές όσο και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και η ραλοξιφένη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού περιορίζουν τον κίνδυνο αυτό κατά 50%.
